- Μαθήματα στο λειτουργικό Σύστημα Linux (Μέρος 1)
- Μαθήματα στο λειτουργικό Σύστημα Linux (Μέρος 2)
- Μαθήματα στο λειτουργικό Σύστημα Linux (Μέρος 3)
Μαθήματα στο λειτουργικό Σύστημα Linux (Μέρος 3)
Οι Μεταβλητές Περιβάλλοντος
Οι μεταβλητές περιβάλλοντος (environment variables) είναι προκαθορισμένες σε διάφορα αρχεία κειμένου, τα οποία υπάρχουν στο οικείο κατάλογο και στον κατάλογο /etc. Για τον φλοιό bash, οι προκαθορισμένες μεταβλητές περιβάλλοντος ορίζονται στο αρχείο /etc/profile και για τον κάθε χρήστη στο αρχείο .bash_profile που υπάρχει στον προσωπικό του κατάλογο.
Με την εντολή printenv μπορούμε να δούμε μια λίστα των μεταβλητών περιβάλλοντος που χρησιμοποιούνται την τρέχουσα στιγμή :
# printenv
Μια από τις σημαντικότερες είναι η μεταβλητή PATH, η οποία κατευθύνει τον φλοιό για το πού μπορεί να βρει τα εκτελέσιμα προγράμματα. Η μεταβλητή PS1 ορίζει τοΗΗ αλφαριθμητικό προτροπής της γραμμής εντολών.
Εκτέλεση Εντολών στο Παρασκήνιο
Για να τρέξουμε μια εντολή στο παρασκήνιο χρησιμοποιούμε τον τελεστή &. Όταν μια εντολή εκτελείται στο παρασκήνιο, ελευθερώνεται το τερματικό για να μπορούμε να εκτελέσουμε κι άλλη εντολή. Στην εντολή που εκτελείται στο παρασκήνιο εκχωρείται ένας αριθμός διεργασίας, τον οποίο μπορούμε να δούμε με την εντολή ps (process status).
# sort file01 & # ps
Για να διακόψουμε (τερματίσουμε) μια εντολή που εκτελείται στο παρασκήνιο, πρέπει να χρησιμοποιήσουμε την εντολή kill και τον αριθμό διεργασίας της εντολής, όπως στο παρακάτω παράδειγμα.
# kill 235
Η Διοχέτευση (Piping) Εντολών
Η διοχέτευση (piping) των εντολών γίνεται με τη χρήση του τελεστή | και σημαίνει πρακτικά ότι η έξοδος μιας εντολής γίνεται είσοδος σε μια άλλη εντολή κοκ. Η επόμενη εντολή διοχετεύει τη λίστα αρχείων του τρέχοντος καταλόγου στην εντολή lpr για εκτύπωση.
# ls | lpr
Η επόμενη εντολή διοχετεύει ένα αρχείο κειμένου (έγγραφο) στην εντολή wc για να μετρηθούν οι γραμμές, οι λέξεις και οι χαρακτήρες του κειμένου και μετά στέλνει με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο μια αναφορά στον χρήστη mary, η οποία περιέχει το πλήθος των γραμμών, των λέξεων και των χαρακτήρων του εγγράφου.
# cat file.txt | wc | mail mary
Η επόμενη εντολή ταξινομεί το αρχείο myfile με την εντολή sort, εξαφανίζει τις διπλές εμφανίσεις των γραμμών με την εντολή uniq και μορφοποιεί το αποτέλεσμα στην οθόνη με την εντολή less.
# sort myfile | uniq | less
Δημιουργία Εντολών
Τις εντολές που χρησιμοποιούμε πολλές φορές μπορούμε να τις αποθηκεύσουμε σ’ ένα αρχείο κειμένου και να τις μετατρέψουμε σε εκτελέσιμο αρχείο, στην ουσία σε εντολές, με την εντολή chmod.
Για παράδειγμα, για να δημιουργήσουμε μια δική μας, καινούργια εντολή, με το όνομα myc, η οποία να εμφανίζει την τρέχουσα ημερομηνία του συστήματος, μια λίστα των συνδεδεμένων χρηστών και τα μηνύματα που έχουμε στο γραμματοκιβώτιό μας, μπορούμε να δημιουργήσουμε το εξής αρχείο κειμένου :
# cat > myc date who mail
Μετά μπορούμε να το κάνουμε εκτελέσιμο με την εντολή chmod :
# chmod +x myc
Οπότε για να το εκτελέσουμε, γράφουμε απλά :
# myc
Το X Window System
Το X Window System είναι μια μεταφορά του προγράμματος Χ11 από την εταιρεία XFree86 Project, Inc. Είναι ένα γραφικό περιβάλλον επικοινωνίας με τον χρήστη και καταλαμβάνει περίπου 50 ΜΒ. Στον κατάλογο /usr/X11R6 υπάρχουν πολλές πληροφορίες για τα Χ11.
Ενα από τα καλύτερα χαρακτηριστικά των Χ11 είναι το ότι μας δίνουν τη δυνατότητα να επιλέξουμε πώς θέλουμε να γίνει η διαχείριση των παραθύρων και των προγραμμάτων μας στην οθόνη. Η διαχείριση της οθόνης γίνεται μέσω ενός client προγράμματος διαχείρισης παραθύρων (windows manager).
Γνωστοί διαχειριστές παραθύρων είναι οι fvwm2, AnotherLevel, fvwm, twm κ.ά. Οι περισσότεροι περιέχουν μια γραμμή εργασιών, ένα ιεραρχικό μενού Start, γραφικά εικονίδια, τρισδιάστατα πλήκτρα παραθύρων καθώς και γραμμές κύλισης. Μπορούμε να δημιουργήσουμε δικά μας εικονίδια για τη γραμμή εργασιών και να προσθέσουμε λειτουργικές μονάδες κώδικα, που θα εκτελούνται μ’ ένα κλικ του ποντικιού.
Υπάρχουν πάνω από 50 διαχειριστές παραθύρων για τα Χ11, όπου ο καθένας έχει διαφορετικά θέματα, χρώματα για την επιφάνεια εργασίας, πλήκτρα και μηχανισμούς παραθύρων. Η επιλογή ενός διαχειριστή παραθύρων είναι θέμα προσωπικής προτίμησης. Όλοι οι διαχειριστές παραθύρων χειρίζονται παράθυρα τερματικού (terminal windows), αλλά διαφέρουν ως προς την ευχρηστία, το μέγεθος και το στυλ.
Μπορούμε να εγκαταστήσουμε πολλούς διαχειριστές παραθύρων στο σύστημά μας και να χρησιμοποιούμε όποιον θέλουμε. Πολλούς διαχειριστές παραθύρων μπορούμε να τους φορτώσουμε και από το Internet. Για κάθε διαχειριστή παραθύρων που εγκαθιστούμε στο σύστημά μας, υπάρχει ένα αρχείο ρυθμίσεων στο οποίο μπορούμε να επέμβουμε για να προσαρμόσουμε την εμφάνιση και τη συμπεριφορά του διαχειριστή παραθύρων.
Πρέπει ακόμα να εισάγουμε το όνομα του διαχειριστή παραθύρων στο αρχείο .xinitrc του προσωπικού μας καταλόγου, για να μπορούμε να τον τρέξουμε κατά την εκκίνηση του Linux.
Αλλοι γνωστοί διαχειριστές παραθύρων είναι ο Motif ή mwm, ο CDE (Common Desktop Environment), ο KDE, που είναι ένα πλήρες και πολύ δημοφιλές γραφικό περιβάλλον που μοιάζει πολύ με τα γνωστά μας Windows, ο Enlightenment, ο mlvwm και ο wm2.
Τα Προγράμματα Τερματικού για τα Χ11
Τα client προγράμματα προσομοίωσης τερματικού των Χ11 μάς παρέχουν μια κονσόλα με πρόσβαση στον φλοιό. Μπορούμε να έχουμε ανοικτά πολλά παράθυρα τερματικού για να αντιγράφουμε και να επικολλάμε πληροφορίες μεταξύ προγραμμάτων.
Το client πρόγραμμα nxterm, που είναι ένα πρόγραμμα προσομοίωσης τερματικού, αποτελεί μια παραλλαγή του προγράμματος xterm, αλλά με δυνατότητα χρώματος. Εμφανίζει ένα παράθυρο με μια γραμμή εντολής και μπορούμε να τρέχουμε προγράμματα, να κάνουμε επεξεργασία κειμένου και να εκτελούμε οποιαδήποτε άλλη λειτουργία του Linux.
Από το πάνω αριστερό πλήκτρο του παραθύρου μπορούμε να αλλάζουμε το μέγεθος και τη θέση του παραθύρου, να ελαχιστοποιούμε, μεγιστοποιούμε και να κλείνουμε το παράθυρο και να τερματίζουμε τη λειτουργία του παραθύρου και των προγραμμάτων που ξεκινήσαμε απ’ αυτό. Από το πάνω δεξιά πλήκτρο μπορούμε επίσης να ελαχιστοποιούμε και να μεγιστοποιούμε το παράθυρο.
Το πρόγραμμα προσομοίωσης τερματικού rxvt, που υποστηρίζει χρώμα, μας παρέχει λιγότερες αλλά χρησιμότερες λειτουργίες σε σχέση με τα προγράμματα nxterm και xterm.
Οι Βασικές Λειτουργίες των Χ11
Υπάρχουν ορισμένες βασικές λειτουργίες που είναι σημαντικό να γνωρίζουμε για τη χρήση των Χ11 και των client ?nianαμμάτων που τρέχουμε στα Χ11. Οι επιλογές των Χ11 είναι γνωστές με το όνομα X Toolkit και μπορούμε να πάρουμε πληροφορίες γι’ αυτές από το αρχείο /usr/X11/man/man1.
Για να καθορίσουμε το πώς και πού θα εμφανίζεται το παράθυρο του client προγράμματος στην οθόνη, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την επιλογή geometry, με τη μορφή -geometry πλάτος x ύψος+Χ συντεταγμένη+Υ συντεταγμένη, όπως στο επόμενο παράδειγμα.
# rxvt -geometry 80x25+0+0 &
Η εντολή αυτή ξεκινά ένα παράθυρο προσομοίωσης τερματικού του rxvt με πλάτος 80 χαρακτήρες και ύψος 25 γραμμές στην πάνω αριστερή γωνία της οθόνης.
Μπορούμε να ορίζουμε τα χρώματα προσκηνίου και φόντου για διαφορετικά μέρη του παραθύρου ενός client προγράμματος των Χ11 με τις επιλογές -bg για το χρώμα φόντου και -fg για το χρώμα προσκηνίου. Για παράδειγμα, για να ξεκινήσουμε το πρόγραμμα προσομοίωσης τερματικού rxvt με κίτρινο κείμενο πάνω σε κόκκινο φόντο, μπορούμε να δώσουμε την εξής εντολή :
# rxvt -bg red -fg yellow
Αλλες επιλογές είναι η -bd για το χρώμα του περιγράμματος των παραθύρων και οι -rv και +rv για την αντιστροφή της φωτεινότητας ή των χρωμάτων της οθόνης.
Προσαρμογή της Επιφάνειας Εργασίας
Με την εντολή xsetroot, που υπάρχει στον κατάλογο /usr/X11R6/bin, μπορούμε να αλλάξουμε το χρώμα του φόντου της οθόνης. Η επόμενη εντολή ορίζει σαν χρώμα φόντου το κόκκινο.
# xsetroot -solid red
Στον κατάλογο /usr/include/X11/bitmaps υπάρχουν 90 περίπου διαφορετικά μοτίβα (bitmap γραφικά) που μπορούμε να επιλέξουμε για την επιφάνεια εργασίας μας. Η επόμενη εντολή φορτώνει το αρχείο γραφικών wide_weave από τον κατάλογο bitmap γραφικών των Χ11 και εμφανίζει το μοτίβο αυτού του αρχείου με το καθοριζόμενο χρώμα φόντου.
# xsetroot -bitmap /usr/include/X11/bitmaps/wide_weave -bg red
Αφού βρούμε ένα χρώμα φόντου ή ένα μοτίβο που να μας ικανοποιεί, μπορούμε να τοποθετήσουμε την κατάλληλη εντολή xsetroot στο αρχείο .xinitrc στον προσωπικό μας κατάλογο, έτσι ώστε το φόντο της επιφάνειας εργασίας να διαμορφώνεται αυτόματα κάθε φορά που συνδεόμαστε στα Χ11.
Με το client πρόγραμμα xloadimage μπορούμε να εμφανίσουμε διάφορα αρχεία γραφικών στην οθόνη και όχι μόνο της μορφής bitmap. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την επιλογή -supportedγια να εξακριβώσουμε τις μορφές των αρχείων γραφικών που αναγνωρίζει η εντολή xloadimage.
# xloadimage -supported
Με την επόμενη εντολή μπορούμε να εμφανίσουμε ένα γραφικό στην επιφάνεια εργασίας σε πλευρική παράθεση,
# xloadimage -onroot florina.gif
και με την επόμενη εντολή μπορούμε να εμφανίσουμε ένα γραφικό στην επιφάνεια εργασίας, αλλά μόνο ένα αντίγραφό του και όχι σε πλευρική παράθεση.
# xloadimage -onroot -fullscreen florina.gif
Με την εντολή xset μπορούμε να ορίσουμε μια προφύλαξη οθόνης (screensaver). Aea να ενεργοποιήσουμε μια προφύλαξη οθόνης, χρησιμοποιούμε την επιλογή s με τη λέξη on, ενώ για να ορίσουμε το χρονικό διάστημα σε δευτερόλεπτα που πρέπει να περάσει για να ενεργοποιηθεί η προφύλαξη οθόνης, χρησιμοποιούμε την επιλογή s ακολουθούμενη από μια τιμή σε δευτερόλεπτα.
Με την επιλογή s και τη λέξη activate μπορούμε να δοκιμάσουμε την προφύλαξη οθόνης που υπάρχει στον X11 server που χρησιμοποιούμε.
# xset s on # xset s 60 # xset s activate
Οι παραπάνω εντολές εμφανίζουν μια κενή οθόνη. Για να βλέπουμε ένα γραφικό και ένα μοτίβο φόντου, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την επιλογή noblank, ως εξής :
# xset s noblank
Υπάρχει και το client πρόγραμμα xscreensaver στον κατάλογο /usr/X11R6 /bin. Η επόμενη εντολή ενεργοποιεί την προφύλαξη οθόνης μετά από 5 λεπτά χωρίς καμία δραστηριότητα.
# xscreensaver -timeout 5 &
Το client πρόγραμμα xlock είναι ένα εξαιρετικά προχωρημένο πρόγραμμα κλειδώματος τερματικού, με πολλές επιλογές και πολλές ενσωματωμένες εικόνες. Με την εντολή αυτή μπορούμε να προστατεύσουμε με κωδικό πρόσβασης την οθόνη μας, αλλά μπορούμε να εμφανίσουμε και προφύλαξη οθόνης.
Η επόμενη εντολή εμφανίζει μια τυχαία επιλογή από τα animations που περιλαμβάνει η εντολή xlock, όπου το καθένα τρέχει για 10 δευτερόλεπτα και δεν υπάρχει κλείδωμα της οθόνης.
# xlock -duration 10 -nolock -mode random
Τα Ημερολόγια Σημειώσεων
Με το client πρόγραμμα xmessage μπορούμε να δημιουργούμε σύντομες σημειώσεις σαν υπενθυμίσεις. Με το επόμενο παράδειγμα σημειώνουμε έναν αριθμό τηλεφώνου που πρέπει να καλέσουμε.
# xmessage "must call john at 13:15 at number 950-100"
Υπάρχει και το client πρόγραμμα ical στον κατάλογο /usr/X11R6/bin, που είναι ένα βοήθημα διαχείρισης προσωπικών πληροφοριών και χρονοδιαγράμματος.
Τα Ρολόγια των Χ11
Τα Χ11 προσφέρουν αρκετά διαφορετικά ρολόγια. Το client πρόγραμμα rclock μπορούμε να το χρησιμοποιούμε σαν ρολόι αλλά και για την εμφάνιση υπενθυμίσεων για τις εργασίες μας ή για τα μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Η επόμενη εντολή εμφανίζει ένα κόκκινο τετράγωνο ρολόι με κίτρινους δείκτες στην πάνω δεξιά γωνία μιας επιφάνειας εργασίας με διαστάσεις 800 x 600.
# rclock -bg red -fg yellow -update 1 -geometry 80x80+718+0 &
Το client πρόγραμμα xclock εμφανίζει εξ ορισμού ένα αναλογικό ρολόι, αλλά με την επιλογή -digital μπορούμε να εμφανίσουμε ένα ψηφιακό ρολόι. Με την επιλογή -chime μπορούμε να προσθέσουμε έναν ήχο ο οποίος θα ακούγεται κάθε μισή ώρα. Η επόμενη εντολή εμφανίζει ένα ρολόι διαστάσεων 80 x 80 pixels με κίτρινο φόντο, κόκκινους δείκτες ώρας και πρώτων λεπτών και έναν δείκτη δευτερολέπτων.
# xclock -chime -hd red -hl red -update 2 -geometry 80x80 -bg yellow
Η επόμενη εντολή εμφανίζει ένα ψηφιακό ρολόι με κίτρινο φόντο.
# xclock -chime -update 1 -digital -bg yellow
Το client πρόγραμμα xdaliclock χρησιμοποιεί animation για τα ψηφία και έχει πολλές επιλογές για τον έλεγχο των ψηφίων, των χρωμάτων, του σχήματος και των γραμματοσειρών που χρησιμοποιούμε στην ψηφιακή ένδειξη.
Η επόμενη εντολή εμφανίζει ένα διαφανές ψηφιακό ρολόι με δυνατότητα μετακίνησης, του οποίου τα ψηφία αλλάζουν συνέχεια χρώμα.
# xdaliclock -24 -cycle -shape -font 9x15 -geometry +697+3
Το Ηλεκτρονικό Ταχυδρομείο στο Linux
Από τεχνική άποψη, στη διακίνηση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου εμπλέκονται δύο ξεχωριστά προγράμματα, που αποκαλούνται transport agent και user agent. Ο όρος transport agent χαρακτηρίζει ένα πρόγραμμα που τρέχει συνήθως σαν δαίμονας (daemon) και στέλνει αρχεία ηλεκτρονικού ταχυδρομείου από έναν υπολογιστή στον επόμενο αυτόματα.
Ο όρος user agent χαρακτηρίζει ένα πρόγραμμα που χρησιμοποιείται για την ανάγνωση και διαχείριση των μηνυμάτων ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Αφού εγκαταστήσουμε το Linux, υπάρχουν όλα τα προγράμματα που θα χρειαστούμε για τη δημιουργία, αποστολή και λήψη μηνυμάτων ηλεκτρονικού ταχυδρομείου.
Το Linux χρησιμοποιεί σαν transport agent το πρόγραμμα sendmail, το οποίο διαμορφώνεται και τρέχει αυτόματα όταν εκκινούμε το λειτουργικό σύστημα. Για το πρόγραμμα του user agent, έχουμε πολλές δυνατότητες επιλογής.
Επειδή συνδεόμαστε στο Internet μέσω του πρωτοκόλλου ΡΡΡ, η γενική προσέγγιση που ακολουθούμε στον χειρισμό του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου είναι να γράφουμε τα μηνύματα και τις απαντήσεις μας χωρίς σύνδεση (offline), μετά να συνδεόμαστε, να στέλνουμε τα μηνύματά μας, να ανακτάμε όσα μηνύματα περιμένουν στον λογαριασμό μας και μετά να αποσυνδεόμαστε.
Για να ανακτήσουμε τα μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου από τον λογαριασμό μας στον Παροχέα Υπηρεσιών Internet (ISP), θα πρέπει να ξέρουμε τη διεύθυνση ΙΡ ή το όνομα του διακομιστή ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (mail server). Για να πάρουμε τα μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, θα χρειαστούμε το πρόγραμμα popclient, που υπάρχει στον κατάλογο /usr/bin.
Θα πρέπει επίσης να ξέρουμε το πρωτόκολλο POP (Post Office Protocol) που χρησιμοποιεί ο Παροχέας Υπηρεσιών Internet, μαζί με το όνομα χρήστη (username) και τον κωδικό πρόσβασής μας (password). Οι περισσότεροι παροχείς υποστηρίζουν το ΡΟΡ2 ή το ΡΟΡ3.
Για να ανακτήσουμε τώρα τα μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, δίνουμε την εξής εντολή :
# /etc/ppp/ppp-on # popclient -3 -u username -p password mailserver.yourisp.com
Μπορούμε να τοποθετήσουμε αυτή την εντολή σ’ ένα αρχείο κειμένου με όνομα π.χ. mymail, και να το κάνουμε εκτελέσιμο με την εντολή chmod +x. Το πρόγραμμα popclient ανακτά τα μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου από τον mail server του ?αni?έα ISP και μετά λεει στον διακομιστή να τα διαγράψει. Εξ ορισμού, τα μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου μεταφέρονται σ’ ένα αρχείο που έχει το όνομα χρήστη και ανήκει στον κατάλογο /var/spool/mail.
Για την ανάκτηση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου μας, υπάρχει και το πρόγραμμα fetchmail, το οποίο παρέχει λίγες περισσότερες λειτουργίες και τρέχει σε κατάσταση δαίμονα, ελέγχοντας αν έχουμε νέα μηνύματα κατά τη διάρκεια της σύνδεσής μας.
Η χρήση του είναι ως εξής :
# fetchmail -p POP3 florina.gr
Θα μας ζητήσει τον κωδικό πρόσβασης, θα ανακτήσει τα μηνύματα που μας περιμένουν στον mail server και θα τα διαγράψει από τον διακομιστή. Με την επιλογή -c ελέγχει απλά αν έχουμε νέα μηνύματα και αναφέρει το πλήθος τους.
Αφού ανακτήσουμε τα μηνύματα του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου μας, για να τα διαβάσουμε και για να απαντήσουμε σε όσα απ’ αυτά θέλουμε, υπάρχουν τα προγράμματα ανάγνωσης ηλεκτρονικού ταχυδρομείου.
Πηγή:
Αν βρήκατε το άρθρο μας χρήσιμο, θέλετε να μείνετε ενημερωμένοι για όλα τα νέα στο τομέα της τεχνολογίας καθώς και σε χρηστικά άρθρα, βοηθήστε μας κάνοντας like στην σελίδα μας στο Facebook πατώντας εδώ
