- Μαθήματα στο λειτουργικό Σύστημα Linux (Μέρος 1)
- Μαθήματα στο λειτουργικό Σύστημα Linux (Μέρος 2)
- Μαθήματα στο λειτουργικό Σύστημα Linux (Μέρος 3)
Μαθήματα στο λειτουργικό Σύστημα Linux (Μέρος 1)
Τι Είναι το Linux
Το Linux είναι ένα λειτουργικό σύστημα (operating system) παρόμοιο με το Unix, το οποίο μπορεί να τρέχει σε πολλούς διαφορετικούς υπολογιστές. Μιλώντας με πιο αυστηρούς όρους, το Linux είναι ο πυρήνας (kernel) ή η καρδιά ενός λειτουργικού συστήματος που μοιάζει με το Unix και συνοδεύεται από μια συλλογή άλλων εργαλείων λογισμικού.
Δημιουργήθηκε από τον Φινλανδό Linus Torvalds στο Πανεπιστήμιο του Ελσίνκι και εκδόθηκε για πρώτη φορά μέσω του Internet το 1991. Από τότε, έχει γίνει πάρα πολύ δημοφιλές και βελτιώνεται με κάθε νέα έκδοσή του. Υπάρχουν πολλές δημοφιλείς διανομές (εκδόσεις) του Linux, όπως οι Red Hat Linux, Slackware, Debian και S.u.S.E.
Το Linux κυκλοφορεί με τον πηγαίο κώδικά του και έτσι μπορούμε να το προσαρμόσουμε στις δικές μας ανάγκες. Πολλοί προγραμματιστές απ’ όλο τον κόσμο αποδέχθηκαν με ενθουσιασμό την ιδέα της δημιουργίας ενός δωρεάν λειτουργικού συστήματος, στο οποίο πρόσθεσαν περισσότερες λειτουργίες και αντιμετώπισαν τα τυχόν προβλήματά του.
Εγκατάσταση του Linux
Για να μπορέσουμε να εγκαταστήσουμε το Linux στον υπολογιστή μας, θα πρέπει να έχουμε μια δεύτερη μονάδα σκληρού δίσκου ή ένα ειδικό partition (διαμέρισμα) που να είναι δεσμευμένο για την εγκατάσταση του Linux. Όταν χωρίζουμε σε partitions έναν σκληρό δίσκο, στην ουσία προσδιορίζουμε συγκεκριμένες περιοχές για διάφορες χρήσεις.
Διαφορετικά λειτουργικά συστήματα γράφουν τα δεδομένα στα partitions με διαφορετικούς τρόπους και αυτοί οι διαφορετικοί τρόποι αναφέρονται συνήθως με τον όρο συστήματα αρχείων (file systems).
Υπάρχουν δύο τύποι partitions, τα πρωτεύοντα (primary), που δεν μπορούν να διαιρεθούν σ’ άλλες περιοχές και τα εκτεταμένα (extended), που μπορούν να διαιρεθούν σε περισσότερες περιοχές με τη χρήση λογικών μονάδων δίσκων. Ένας σκληρός δίσκος μπορεί να περιέχει και τους δύο τύπους partitions ταυτόχρονα και έως τέσσερα πρωτεύοντα partitions.
Θα πρέπει να έχουμε τουλάχιστον 60 ΜΒ ελεύθερα στον σκληρό μας δίσκο για την ελάχιστη εγκατάσταση του Linux, ενώ η πλήρης εγκατάσταση απαιτεί περίπου 600 ΜΒ. Στο Dos και στα Windows δίνουμε διαφορετικά γράμματα μονάδων στα partitions στα οποία χωρίζουμε τον σκληρό δίσκο. Το Linux δεν χρησιμοποιεί γράμματα μονάδων και τα partitions εμφανίζονται σαν κατάλογοι. Για παράδειγμα, αν έχουμε δύο partitions στο Linux, αυτά μπορεί να παρουσιάζονται σαν οι κατάλογοι / και /data.
Εκκίνηση του Linux
Αν έχουμε εγκαταστήσει τη μονάδα φόρτωσης του Linux LILO (Linux Loader) και εκκινήσουμε το Linux, θα εμφανισθεί η ακόλουθη προτροπή :
LILO:
Αν δεν κάνουμε τίποτα, το Linux θα εκκινήσει αυτόματα μετά από λίγο. Αν, όμως, έχουμε διαμορφώσει τον υπολογιστή μας για πολλαπλή εκκίνηση διαφορετικών λειτουργικών συστημάτων, μπορούμε να πατήσουμε το πλήκτρο Tab για να δούμε τις διαθέσιμες επιλογές. Γράφουμε το όνομα του λειτουργικού συστήματος που θέλουμε να φορτώσουμε και πατάμε Enter.
Αν εκκινήσουμε το Linux, θα εμφανισθεί η προτροπή login: και αν δώσουμε το όνομα χρήστη root, θα μας ζητηθεί ο κωδικός πρόσβασης, που αν είναι σωστός, θα εμφανισθεί η προτροπή #.
Το X Window System
Το X Window System ή Χ11 ή X Windows είναι ένα γραφικό περιβάλλον λειτουργίας με παράθυρα, που χρησιμοποιείται από το Linux και πολλά άλλα συστήματα Unix και είναι παρόμοιο με το λειτουργικό περιβάλλον των Windows. Το Χ11 σχεδιάστηκε ώστε να είναι ανεξάρτητο από το λειτουργικό σύστημα.
Η Εντολή man
Το πακέτο διανομής του Linux περιλαμβάνει πολλές σελίδες εγχειριδίου (manual pages) για κάθε βοήθημα, εργαλείο, εντολή ή κλήση συστήματος. Με την εντολή man (manual) μπορούμε να εμφανίσουμε πληροφορίες βοήθειας για όλες τις εντολές, ακόμα και για την ίδια την εντολή man, ως εξής :
# man man # man pwd
Τα εγχειρίδια βοήθειας του Linux βρίσκονται στον κατάλογο /usr/man και κάθε σελίδα εγχειριδίου περιέχει το όνομα της εντολής, μια σύντομη περιγραφή της, τον τρόπο χρήσης της (σύνταξη), τις επιλογές και τα ορίσματα (αρχεία) που μπορεί να δεχθεί καθώς και τα συνήθη προβλήματα που μπορεί να συναντήσει ο χρήστης.
Αναλυτικές πληροφορίες τεκμηρίωσης για τις εντολές του Linux και άλλα θέματα υπάρχουν στον κατάλογο /usr/doc, ο οποίος περιέχει αρχεία με τις απαντήσεις στις ερωτήσεις που γίνονται συχνά, τις γνωστές σαν FAQ (Frequently Asked Questions) καθώς και έγγραφα πρακτικών, βήμα προς βήμα διαδικασιών, της μορφής how to. Μια γραφική έκδοση της εντολής man, με όνομα xman, είναι διαθέσιμη για το περιβάλλον των X Windows.
Η Εντολή cd
Με την εντολή cd (change directory) μπορούμε να αλλάξουμε τον τρέχοντα κατάλογο ή κατάλογο εργασίας μας. Μπορούμε να πάμε απευθείας σ’ έναν συγκεκριμένο κατάλογο γράφοντας το όνομα διαδρομής ή το όνομα του καταλόγου, ως εξής :
# cd /usr/bin
Με την εντολή cd .. πηγαίνουμε στον γονικό κατάλογο του καταλόγου που είμαστε και με την εντολή cd / στον αρχικό κατάλογο του συστήματος ή τη ρίζα (root). Με την εντολή cd χωρίς ορίσματα ή με την cd ? μπορούμε να πάμε στον οικείο ή αρχικό ή προσωπικό κατάλογό μας, όπως π.χ. /usr/mary, σ’ αυτόν δηλαδή που μας έχει εκχωρήσει το Linux για να κρατάμε τα αρχεία μας.
Η εντολή cd είναι ενσωματωμένη στον φλοιό και ως εκ τούτου δεν μπορούμε να πάρουμε πληροφορίες γι’ αυτήν με την εντολή man.
Η Εντολή pwd
Η εντολή pwd (print working directory) εμφανίζει τον ενεργό ή τρέχοντα κατάλογο ή κατάλογο εργασίας μας.
# pwd /usr/bin
Η Εντολή find
Με την εντολή find μπορούμε να βρίσκουμε αρχεία που είναι αποθηκευμένα στον σκληρό δίσκο. Η επόμενη εντολή αναζητεί στον κατάλογο /usr ένα αρχείο με το όνομα florina (επιλογή -name) και το εμφανίζει στην οθόνη (επιλογή -print).
# find /usr -name florina -print
Για να βρούμε τα προγράμματα (επιλογή -type f) του καταλόγου /usr/bin που δεν έχουμε χρησιμοποιήσει τις τελευταίες 100 ημέρες (επιλογή -atime), δίνουμε την ακόλουθη εντολή :
# find /usr/bin -type f -atime +100 -print
Η εντολή find δέχεται και τους γνωστούς χαρακτήρες μπαλαντέρ (wildcards), όπως είναι οι * και ?.\. Με την επιλογή -xdev περιορίζουμε τις αναζητήσεις στο τρέχον σύστημα αρχείων του Linux, διαφορετικά η find θα συνεχίσει την αναζήτηση σε μονάδες cd-rom και σε partitions του Dos και των Windows. Αυτό συμβαίνει όταν η αναζήτησή μας ξεκινάει από τον αρχικό κατάλογο ή root (/).
Η Εντολή whereis
Με την εντολή whereis μπορούμε να βρίσκουμε στα γρήγορα αρχεία. Η εντολή αυτή μάς δείχνει ακόμη πού βρίσκονται το δυαδικό, το πηγαίο και το αρχείο σελίδας εγχειριδίου για το αρχείο που δίνουμε σαν όρισμα. Για παράδειγμα, η επόμενη εντολή μάς ενημερώνει ότι το αρχείο της εντολής find βρίσκεται στον κατάλογο /usr/bin και η σελίδα εγχειριδίου της εντολής βρίσκεται στον κατάλογο /usr/man/man1.
# whereis find find: /usr/bin/find /usr/man/man1/find.1
Με την επιλογή -b μπορούμε να αναζητήσουμε μόνο τη δυαδική έκδοση ενός αρχείου προγράμματος, ως εξής :
# whereis -b find find: /usr/bin/find
Θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι η εντολή whereis ψάχνει σε συγκεκριμένους καταλόγους του συστήματος, που συνήθως είναι οι /usr/man, /usr/bin και /usr/sbin, κάτι που δεν μπορούμε να το αλλάξουμε. Έτσι, μπορεί να είναι γρηγορότερη στην αναζήτηση από την εντολή find, αλλά είναι πολύ πιθανό να μην μπορέσει να εντοπίσει κάποια αρχεία που δεν ανήκουν σε κάποιον από τους στάνταρτ καταλόγους αναζήτησης που χρησιμοποιεί.
Η Εντολή locate
Με την εντολή locate μπορούμε να κάνουμε αναζητήσεις αρχείων χωρίς να ψάχνουμε στους καταλόγους του συστήματος, για να επιταχύνουμε έτσι τη διαδικασία. Προς τον σκοπό αυτό δημιουργούμε μια βάση δεδομένων με τα ονόματα των αρχείων και τις θέσεις τους. Έτσι, η εντολή locate κάνει αναζήτηση μόνο σ’ ένα συγκεκριμένο αρχείο και όχι σ’ ολόκληρο τον δίσκο.
Για παράδειγμα, για να βρούμε όλα τα PostScript αρχεία που υπάρχουν στο σύστημά μας, δηλ. όλα τα αρχεία που έχουν στο τέλος του ονόματός τους τους χαρακτήρες .ps, δίνουμε την εξής εντολή :
# locate *.ps
Για να δημιουργήσουμε τη βάση δεδομένων που θα χρησιμοποιεί η εντολή locate για τις αναζητήσεις της, δίνουμε την εντολή updatedb, εφόσον όμως είμαστε συνδεδεμένοι σαν χρήστης root.
# updatedb
Η βάση δεδομένων που θα δημιουργηθεί θα έχει το όνομα locatedb και θα βρίσκεται στον κατάλογο /var/lib. Όπως είναι φανερό, θα πρέπει να ενημερώνουμε τακτικά αυτή τη βάση δεδομένων με τα στοιχεία των νέων ή διαγραμμένων αρχείων.
Η Εντολή whatis
Η εντολή whatis εμφανίζει μια γραμμή συνοπτικών πληροφοριών για μια εντολή, την οποία εξάγει από τη σελίδα εγχειριδίου της εντολής. Για παράδειγμα, για να εξακριβώσουμε τι κάνει η εντολή whereis, δίνουμε την εξής εντολή :
# whatis whereis
Οπως και με την εντολή locate, θα πρέπει πρώτα να δημιουργήσουμε μια βάση δεδομένων με τις συνοπτικές πληροφορίες εντολών, χρησιμοποιώντας την εντολή makewhatis, που υπάρχει στον κατάλογο /usr/sbin. Αυτή η βάση δεδομένων ονομάζεται whatis και βρίσκεται στον κατάλογο /usr/man/man1. Όπως είναι φανερό, θα πρέπει να ενημερώνουμε τακτικά αυτή τη βάση δεδομένων.
Η Εντολή apropos
Με την εντολή apropos μπορούμε να αναζητήσουμε αρχεία που δεν θυμόμαστε την ακριβή ονομασία τους. Για παράδειγμα, αν δεν θυμόμαστε ποια είναι η εντολή που ψάχνει για αρχεία, μπορούμε να δώσουμε το εξής :
# apropos search
Θα εμφανισθεί μια λίστα εντολών από τη βάση δεδομένων whatis, στην οποία ψάχνει η εντολή apropos σύμφωνα με το όρισμα που της δώσαμε. Το ίδιο σχεδόν αποτέλεσμα με την εντολή apropos δίνει και η εντολή man με την επιλογή -K, ως εξής :
# man -K PostScript
Η Εντολή ls
Η εντολή ls (list directory) εμφανίζει τα περιεχόμενα του τρέχοντος καταλόγου. Με την επιλογή -m εμφανίζει τα αρχεία σαν μια ενιαία γραμμή, χωρισμένα με κόμματα και με οριζόντια ταξινόμηση, ενώ με την επιλογή -x τα εμφανίζει ταξινομημένα κατακόρυφα.
Με την επιλογή -F εμφανίζει τους υποκαταλόγους του τρέχοντος καταλόγου, προσθέτοντας το σύμβολο / στο τέλος του ονόματος κάθε καταλόγου. Η επιλογή -a σε συνδυασμό με την -Fεμφανίζει όλα τα περιεχόμενα, αρχεία και καταλόγους, του τρέχοντος καταλόγου.
Με την επιλογή -l μπορούμε να δούμε όλα τα στοιχεία των αρχείων και των καταλόγων του τρέχοντος καταλόγου. Ο πρώτος χαρακτήρας μπορεί να έχει την τιμή d, που σημαίνει ότι πρόκειται για κατάλογο, ή την τιμή -, που σημαίνει ότι πρόκειται για αρχείο.
Οι επόμενοι 9 χαρακτήρες, που ανήκουν στην πρώτη στήλη, εμφανίζουν τα δικαιώματα read, write και execute για ένα αρχείο ή κατάλογο για τις τρεις κατηγορίες χρηστών (κάτοχος, ομάδα και άλλοι). Στη δεύτερη στήλη εμφανίζεται το πλήθος των συνδέσμων (links) του αρχείου, μετά το όνομα του κατόχου του (owner), μετά το όνομα της ομάδας χρηστών στην οποία ανήκει το αρχείο, μετά το μέγεθος του αρχείου σε bytes, η ημερομηνία και ώρα δημιουργίας ή τελευταίας τροποποίησής του και τέλος το όνομα του αρχείου.
Η εντολή ls υποστηρίζει και τη χρήση χαρακτήρων μπαλαντέρ (wildcards). Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την εντολή ls για να εμφανίσουμε τα περιεχόμενα άλλων καταλόγων, αναφέροντας το όνομα ή τη διαδρομή του καταλόγου, όπως φαίνεται στην επόμενη εντολή.
# ls /usr/bin
Οι Εντολές dir και vdir
Η εντολή dir είναι παρόμοια με την προκαθορισμένη μορφή της εντολής ls και παρουσιάζει τα αρχεία του τρέχοντος καταλόγου ταξινομημένα σε στήλες, ενώ η εντολή vdir είναι παρόμοια με την εντολή ls -l και παρουσιάζει την πλήρως αναπτυγμένη λίστα πληροφοριών για τα αρχεία του τρέχοντος καταλόγου.
Η Εντολή tree
Η εντολή tree εμφανίζει με γραφικό τρόπο μια δομή καταλόγων του συστήματος. Υποστηρίζει τους χαρακτήρες μπαλαντέρ και χρησιμοποιεί τις ίδιες επιλογές με την εντολή ls.
Για παράδειγμα, για να εμφανίσουμε τη δομή του καταλόγου /usr/user1, δηλ. όλους τους υποκαταλόγους και τα αρχεία που περιέχει, μπορούμε να δώσουμε την εξής εντολή :
# tree /usr/user1
Με την επιλογή -d της εντολής tree μπορούμε να δούμε μόνο τους υποκαταλόγους του τρέχοντος καταλόγου και όχι τα αρχεία.
Η Εντολή cat
Η εντολή cat (concatenate) εμφανίζει τα περιεχόμενα ενός αρχείου στην οθόνη. Μπορεί, όμως, να στείλει τα περιεχόμενα ενός ή περισσοτέρων αρχείων σ’ άλλα αρχεία. Επειδή έχει πολλές και διαφορετικές χρήσεις, θα την δούμε καλύτερα με παραδείγματα.
Η επόμενη εντολή εμφανίζει τα περιεχόμενα του αρχείου file01.
# cat file01
Με την επιλογή -n μπορούμε να δούμε τα περιεχόμενα ενός αρχείου με αρίθμηση των γραμμών του.
# cat -n file01
Η εντολή cat δέχεται και χαρακτήρες μπαλαντέρ. Έτσι, η επόμενη εντολή εμφανίζει τα περιεχόμενα όσων αρχείων το όνομά τους αρχίζει με τους χαρακτήρες file.
# cat -n file*
Η επόμενη εντολή εμφανίζει τα περιεχόμενα δύο αρχείων, το ένα μετά το άλλο.
# cat file01 file02
Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την εντολή cat με τον τελεστή ανακατεύθυνσης > για τον συνδυασμό (συνένωση) ενός ή περισσοτέρων αρχείων, όπως στο επόμενο παράδειγμα, όπου συνενώνουμε τα περιεχόμενα των αρχείων file01 και file02 και δημιουργούμε το αρχείο file03.
# cat file01 file02 > file03
Η επόμενη εντολή προσθέτει (προσαρτά) τα περιεχόμενα του αρχείου file01 στο τέλος του αρχείου file02.
# cat file01 >> file02
Η επόμενη εντολή προσθέτει (προσαρτά) τα περιεχόμενα των αρχείων file01 και file02 στο τέλος του αρχείου file03.
# cat file01 file02 >> file03
Η επόμενη εντολή δημιουργεί το αρχείο myfile ή το διαγράφει αν ήδη υπάρχει και μπορούμε να γράψουμε ό,τι κείμενο θέλουμε. Για να βγούμε στη γραμμή εντολών, πρέπει να πατήσουμε τα πλήκτρα Control+D.
# cat > myfile
Η Εντολή more
Η εντολή more ανήκει σε μια οικογένεια εντολών που αποκαλούνται εντολές σελιδοποίησης της εξόδου ή pagers. Με τις εντολές αυτές μπορούμε να εξετάζουμε το περιεχόμενο ενός αρχείου κατά μία οθόνη ή μία γραμμή τη φορά. Αυτό είναι ιδιαίτερα χρήσιμο σε μεγάλα αρχεία.
Η επόμενη εντολή εμφανίζει τα περιεχόμενα του αρχείου longfile και μόλις γεμίσει μία οθόνη περιμένει να πατήσουμε το πλήκτρο spacebar για να προχωρήσουμε κατά μία οθόνη ή το πλήκτρο enter για να προχωρήσουμε κατά μία γραμμή ή το πλήκτρο Β για να πάμε μία οθόνη προς τα πίσω.
# more longfile
Μπορούμε να εκτελέσουμε εντολές του Linux μέσα από τη γραμμή εντολής της more, χρησιμοποιώντας σαν πρόθεμα τον χαρακτήρα !.
Η Εντολή less
Η εντολή less είναι μια εντολή σελιδοποίησης της εξόδου που έχει αρκετά περισσότερα χαρακτηριστικά από την εντολή more. Τα πλεονεκτήματα της εντολής less έναντι της more είναι τα εξής :
- Με τα βελάκια μπορούμε να κινούμαστε προς τα πίσω και προς τα εμπρός.
- Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε σελιδοδείκτες (bookmarks), αριθμούς γραμμών ή ποσοστό εμφάνισης του αρχείου.
- Εμφανίζει περισσότερες πληροφορίες στην προτροπή της.
Οι Εντολές head και tail
Με την εντολή head μπορούμε να δούμε τις πρώτες γραμμές ενός αρχείου. Η επόμενη εντολή εμφανίζει τις 5 πρώτες γραμμές όλων των αρχείων που το όνομά τους αρχίζει με τους χαρακτήρες xm και βρίσκονται στον κατάλογο /usr/ man/man1.
# head -5 /usr/man/man1/xm*
Επειδή η εντολή head εμφανίζει εξ ορισμού τα ονόματα των αρχείων στην έξοδο που δημιουργεί, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την επιλογή -q για να ακυρώσουμε την εμφάνισή τους.
Με την εντολή tail μπορούμε να δούμε τις τελευταίες γραμμές ενός αρχείου. Η επόμενη εντολή εμφανίζει τις 12 τελευταίες γραμμές του αρχείου messages που βρίσκεται στον κατάλογο /var/log.
# tail -12 /var/log/messages
Πηγή:
Αν βρήκατε το άρθρο μας χρήσιμο, θέλετε να μείνετε ενημερωμένοι για όλα τα νέα στο τομέα της τεχνολογίας καθώς και σε χρηστικά άρθρα, βοηθήστε μας κάνοντας like στην σελίδα μας στο Facebook πατώντας εδώ
